Philip van Almonde (1644-1711)

Johan Been in een radiopraatje over Philip van Almonde*)








 In het najaar van 1928 werd Johan Been door de AVRO uitgenodigd om voor de radio te spreken. In een eerste uitzending voor de schoolradio hield Been van 2.05 tot 2.45 een 'praatje' voor de luisterende schooljeugd. Het onderwerp? De Brielse Philip van Almonde. admiraal in de gecombineerde Engels-Nederlandse vloot. Hoe het 'praatje' geklonken heeft, is niet meer te achterhalen, maar de strekking van het verhaal was als volgt:**)

 De meeste van onze beroemde zeehelden zijn als scheepsjongen het zeegat uitgegaan. Op niet al te zachtzinnige wijze kregen zij in de leeuwenkuil, zoals het matrozenverblijf aan boord heette, hun eerste lessen van de bootsman, en zijn zo langs alle rangen tot de hoogste opgeklommen.

  Een uitzondering op die regel was Philip van Almonde. die uit een Briels burgemeestersgeslacht stamde, en wiens vader Pieter van Almonde zelfs baljuw van den Lande van Voorne was. Toen die vader onverwacht kwam te overlijden, bleken er zoveel schulden te zijn dat Philip in een leven van vergulde armoede terecht kwam. Toen hij naar zee wilde, kon hij, juist omdat hij van zo hoge afkomst was, niet als gewone scheepsjongen beginnen. Niemand minder dan admiraal De Ruijter trok zich het lot van de 16-jarige jongen aan. Hij besloot hem in de rang van adelborst (toen een nieuw ingesteld baantje) bij hem aan boord te nemen en maakte van hem een kundig zeeman.

  Dat heeft Almonde nooit vergeten. Toen hij later, tijdens de slag bij Solebay in 1672, merkte dat een brander de 'Zeven Provinciën' het vlaggenschip van Michiel de Ruijter bedreigde, ving hij met gevaar voor eigen schip en leven die brander op en redde zo zijn vereerde meester.

  Ook was het Almonde, die na De Ruijters dood geroepen werd om onze in nood verkerende vloot in de Middellandse Zee op te zoeken en het lijk van Bestevaar naar het vaderland te brengen. Om daar zo snel mogelijk te komen, moest hij over land door Duitsland, Tirol en Italië reizen. Toen hij dan eindelijk in Napels aan boord kon gaan, moest hij de vloot dwars door de vijandelijk vloot heen naar ons land terugbrengen, waarbij hij er vooral voor moest zorgen dat het lijk van onze grootste admiraal niet in hun handen viel. Na een lange zwerftocht en een strenge winter, waardoor hij niet in onze havens kon aanmeren, moest de vloot in Engeland overwinteren.

  Naar datzelfde Engeland heeft Almonde later, in 1688, nu gehinderd door zware herfststormen, onze Prins Willem III overgebracht. Daarmee begon in Engeland de Glorieuze Revolutie, waarbij onze prins Koning van Engeland werd. Dit betekende tevens een nauw verbond tussen ons land en Engeland. Over de verenigde Engels-Nederlandse vloot stond altijd een Engels admiraal. Wel was Almonde steeds de bevelhebber van de Nederlandse afdeling, maar de eer van een overwinning kwam altijd op rekening van een Engelse opperbevelhebber en soms het voordeel ook. Zo namen de Engelsen en Nederlanders samen het sterke Gibraltar in, maar Engeland hield het en...houdt het nog steeds.

  Zo komt het dat de dappere daden van Almonde onder de Engelse slagschaduw schuilgingen. Iedereen weet en zingt van de zilvervloot van Piet Hein, maar slechts weinigen weten, dat ook Almonde een zilvervloot 'gewonnen' heeft, en wel bij Vigo in 1702.

 Na de dood van de Koning-Stadhouder Willem III, werd deze tendens hoe langer hoe erger. Maar toen men als opperbevelhebber over de verenigde vloten een Engels viceadmiraal aanstelde, vond de altijd eenvoudige Almonde dat een belediging voor de Nederlandse vlag, die hij heel zijn leven hooggehouden had. Hij nam, onder goedvinden van de Staten, die zijn zelfgevoel rechtvaardigden, ontslag en ging ambteloos aan wal leven, waar hij overleden is.

  Hij was van een eenvoudige, rustige geaardheid, ook in dit opzicht een waardig leerling van bestevaar Michiel. Ook hij kwam zo nodig op voor zijn minderen. Zo kwamen onder Almonde de eerste gezondheidsmaatregelen tot stand in het verblijf van de matrozen.

  Als rustend burger viel hem echter geen staatsbegrafenis ten deel. Door zijn familie werd voor hem een prachtige marmeren graftombe opgericht in de Caharijnekerk in den Briel. ***)








-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-

 *) Een reeks AVRO uitzendingen voor scholen. Het praatje werd gehouden op 1 november 1928.
 **) De tekst van het radiopraatje heb ik (JG) vereenvoudigd, ingekort en aangepast aan hedendaags taalgebruik
 ***) Voor meer informatie over Philip(s)(Filip) van Almonde en zijn grafmonument, zie op de homepage van deze website Brielse Taferelen: 'De jeugd van Philip van Almonde' v.a. pag. 165.